वायु प्रदूषणका कारण औसत उमेर झन्डै ८ वर्षले घट्दै

पछिल्लो एक–दुई दशकको तथ्यांकलाई तुलनात्मक रूपमा अध्ययन गर्ने हो भने विगत २० वर्षमा मानिसको आयुमा उल्लेख्य कमी आएको स्पष्ट हुन्छ । जीवन प्रत्याशा भनेको हामीले अहिलेसम्म बाँचेको जीवनको औसत र त्यसपछि के बाँकी छ भन्ने बुझाउँछ।

घट्दो आयुको कारणलाई हेर्दा स्वास्थ्य विज्ञहरूले यसका धेरै कारकहरू रहेको ठहर गरेका छन्, जसमध्ये बढ्दो वायु प्रदूषण एउटा हो। वायु प्रदुषणका कारण हुने धेरै प्रकारका गम्भीर रोगले मानिसको औसत आयु घटाएको छ, आगामी दिनमा यसबाट गम्भीर जोखिम हुने देखिन्छ ।

एक सम्बन्धित अध्ययनमा, शिकागो विश्वविद्यालयको ऊर्जा नीति संस्थान २०१३ का शोधकर्ताहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् कि द्दण्ज्ञघ पछि विश्वमा प्रदूषणको तथ्याङ्कमा ४४ प्रतिशत वृद्धि भारतबाट मात्र आएको छ। सन् १९९८ देखि भारतको प्रदूषण सूचकांक ६१.४ प्रतिशतले बढेको छ। यो ठूलो खतराको संकेत हो।

बढ्दो वायु प्रदूषणले धेरै रोगको जोखिम मात्रै बढाउँदैन, यसले मानिसको औसत उमेरमा पनि कमी ल्याइरहेको छ । अवस्था यस्तो छ कि यदि वायु प्रदूषण यसरी नै रह्यो भने करिब ५० करोड भारतीयको औसत आयु ७.६ वर्षले घट्ने अनुमान गरिएको छ ।

उत्तर भारतीय जनताको लागि ठूलो समस्या

वायु गुणस्तर जीवन सूचकांक (एक्यूएलआई) को हालैको विश्लेषण अनुसार वायु प्रदूषणका कारण भारतीय जनताको औसत आयु पाँच वर्ष पुगेको छ। यसको जोखिम उत्तर भारतका क्षेत्रमा बढी देखिएको छ ।

देशको कुल जनसङ्ख्याको करिब ४० प्रतिशत रहेको यस भागमा बसोबास गर्ने ५१ करोडभन्दा बढी जनसङ्ख्या उनीहरूका लागि जोखिम बढेको अनुसन्धानले देखाएको छ । विज्ञहरू भन्छन् कि यदि प्रदूषण स्तर उस्तै रह्यो भने यो जनसंख्याको औसत आयु बढ्छ

भारत विश्वको दोस्रो सबैभन्दा प्रदूषित देश हो

विश्वव्यापी वायु प्रदूषणको बारेमा गरिएको एक विश्लेषणमा अन्वेषकहरूले बंगलादेशपछि भारत विश्वको दोस्रो सबैभन्दा प्रदूषित देश भएको बताएका छन्। यति मात्र होइन, देशका धेरै ठाउँमा प्रदूषणको स्तर निकै खराब छ ।

दिल्ली विश्वको सबैभन्दा प्रदूषित सहर हो, अध्ययन अनुसार राष्ट्रिय राजधानी क्षेत्रमा बस्ने मानिसको औसत उमेर १० वर्षले घटेको छ।

त्यस्तै, देशका अन्य धेरै प्रदेशको अवस्था पनि नाजुक छ । अन्वेषकहरूले भनेका छन् कि भारतको ठूलो जनसङ्ख्या ती क्षेत्रमा बसोबास गर्दछ जहाँ ‘वार्षिक औसत कण प्रदूषण’ डब्ल्यूएचओ दिशानिर्देशहरू भन्दा धेरै बढी छ, यसले स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर गरिरहेको छ।

धुम्रपान भन्दा वायु प्रदूषण हानिकारक छ

अध्ययनले भारतको ६३ प्रतिशतभन्दा बढी जनसङ्ख्या ती क्षेत्रमा बसोबास गर्छ जहाँ वायुको गुणस्तर राष्ट्रिय मापदण्ड प्रति घनमिटर ४० माइक्रोग्रामभन्दा बढी छ। आयु प्रत्याशाको सन्दर्भमा, यसको वृद्धि मानव स्वास्थ्यको लागि सबैभन्दा ठूलो खतरा हो।

लामो समयदेखि यस्ता क्षेत्रमा बस्ने मानिसको औसत उमेर ५ वर्षले घटेको देखिन्छ । धुम्रपानका कारण आयु १ दशमलव ५ वर्षले घट्ने गरेको विज्ञहरूको विश्वास छ भने वायु प्रदूषणका कारण १ वर्षको आयु घटेको छ ।

दक्षिण एसियाली देशहरू सबैभन्दा जोखिममा छन्

अध्ययनको निष्कर्षमा विज्ञहरुले वायु प्रदुषणका कारण उत्पन्न संकट दक्षिण एसियामा देखिएको जति ठूलो नरहेको बताएका छन् । अहिलेको प्रदूषणको उच्च स्तर केही वर्ष यसरी नै रह्यो भने आगामी वर्षहरूमा यसको थप घातक परिणाम देख्न सकिन्छ ।

यसले धेरै प्रकारका महामारी र रोगहरूको प्रवर्द्धनका साथ मानिसहरूको औसत आयु मात्र घटाउनेछ। विश्व स्तरमा बढ्दो यो खतरासँग लड्न कडा कदम चाल्नुपर्ने विज्ञहरू बताउँछन्, यो मानव अस्तित्वका लागि ठूलो खतरा हो ।